نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فرانسه، دانشگاه شهید بهشتی، ایران

2 استاد دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

نشانه‌شناسی روشی است که امکان ارائۀ تحلیلی جامع از شیوه‌های مختلفِ ایجاد و دریافت معنا را فراهم می‌آورد. و نشانه‌شناسیِ فضا به مطالعۀ پیکربندی‌های فضایی در گفتمان می‌پردازد و تأثیرات معنایی را که از آنها نشأت می‌گیرد، مشخص می‌کند. محمود دولت‌آبادی نویسنده‌ واقع‌گرای معاصر ایرانی است که در آثارش فضا را نه به عنوان یک دکور ساده بلکه به عنوان ساحت معناآفرین، برجسته می‌کند. به علاوه، جای خالی سلوچ گسترۀ‌ وسیعی است که در آن، سکوت، به ویژه از خلال دیگر فضاها، طنین‌انداز می‌شود. ژان-ماری گوستاو لوکلزیو، نویسندۀ‌ معاصر فرانسوی، صدای سکوت را در تمامی آثارش اشاعه می‌دهد و در بیابان، سکوت بیشتر به عنوان ثمرۀ‌ گسترۀ‌ فضا معرفی می‌گردد. بر اساس نظریه‌های مربوط به نشانه‌شناسیِ فضا، هدف پژوهش حاضر اینست که نشان دهد چگونه فضا از ماهیت ارجاعی خود رها شده تا بتواند تولید معنا کند و سکوت چگونه از خلال اَشکال فضایی ایجاد می‌شود. به این منظور، مطالعۀ‌ برخی عناصر نظیر رنگ‌ها، حیوانات و باد اجتناب‌ناپذیر است.

کلیدواژه‌ها

[1]     BERTRAND Denis, « De la topique à la figuration spatiale », in Actes sémiotiques, 2009, N° 112, version en ligne http://epublications.unilim.fr/revues/as/2532, consultée le 15 Janvier 2018.
[2]     BERTRAND Denis, L'Espace et le sens : Germinal d'Emile Zola, Hadès-Benjamins, Paris-Amsterdam, 1985.
[3]     BERTRAND Denis, Précis de sémiotique littéraire, Nathan, Paris, 2000.
[4]     BROSSAT Alain, « Habiter sans vivre ; le cimetière comme hétérotopie », in Le sujet dans la cité, 2011, N° 2. pp. 121-129.
[5]     COURTÉS Joseph, Analyse sémiotique du discours, de l'énoncé à l'énonciation, Hachette, Paris, 1991.
[6]     FONTANILLE Jacques & ZILBERBERG Claude, Tension et signification, Mardaga, Bruxelles, 1998.
[7]     FONTANILLE Jacques, Sémiotique du visible. Des mondes de lumière, PUF, Paris, 1995.
[8]     FONTANILLE Jacques, Sémiotique et littérature, PUF, Paris, 1999. 
[9]     FOUCAULT Michel, « Des espaces autres », in Architecture, mouvement, continuité, 1984, N° 5, pp. 46-49.
[10]  HÉBERT Louis, « Le schéma tensif : synthèse et propositions », in Tangence, 2005, No 79. pp. 111-139.
[11]  HOLZBERG Ruth, L'Œil du serpent : Dialectique du silence dans l'œuvre de J. –M. G. Le Clézio, Naaman, Québec, 1981.
[12]  LE CLÉZIO Jean-Marie Gustave, Désert, Gallimard, Paris, 1980.
[13]  LE CLÉZIO Jean-Marie Gustave, L'extase matérielle, Gallimard, Paris, 1967.
[14]  LE CLÉZIO Jean-Marie Gustave, Mondo et autres histoires, Gallimard, Paris, 1978.
[15]  LE CLÉZIO Jean-Marie Gustave, Voyages de l'autre côté, Gallimard, Paris, 1975.
[16]  LÉONARD-ROQUES Véronique, Figures mythiques. Fabrique et métamorphoses, Presses Universitaires Blaise Pascal. Coll. Littératures, Clermont Ferrand, 2008.   
[17]  LOTMAN Youri, La Structure du texte artistique, Gallimard, Paris, 1973.
[18]  LUCKAS Georges, Ecrits de Moscou, Éditions sociales, Paris, 1974.
[19]  MICHEL Jacqueline, Une mise en récit du silence, Le Clézio, Bosco, Gracq, José Corti, Paris, 1986. 
[20]  NAVARETTE Pierre-Antoine, Espace et tension de signification : toposyntaxe, route et structure de chemin dans Le Mont Damion d'André Dhôtel, Thèse de doctorat. Université de Limoges, 2013.
[21]  TOURNIER Michel, Eléazar ou la source et buisson, Gallimard, Paris, 1996.
[22]  VAILLANT Pascal, « Sémiotique implicite de l'espace dans les contes des frères Grimm : la vérité est au fond du puits », in Sémiotique non-verbale et modèles de spatialité, Limoges : PULIM, 2002.
[23]     دولت­آبادی محمود، سلوک، چشمه، تهران، 1382/2003.
[24]     دولت­آبادی محمود، جای خالی سلوچ، چشمه، تهران، 1385/2006.
[25]     نصر اصفهانی محمدرضا و شمعی میلاد، «تحلیل عنصر شخصیت در رمان جای خالی سلوچ اثر محمود دولت­آبادی»، در مجله­ی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان،1386/2007، سال پنجم، صص. 153-176.